Informacje o Generale Stanisławie Maczku

Generał Broni Stanisław Maczek (31.III.1892-11.XII.1994)



Urodził się 31 marca 1892 w Szczercu pod Lwowem w rodzinie Polaków pochodzenia chorwackiego (jego kuzynem był znany chorwacki działacz narodowy w międzywojennej Jugosławii - Vladimir Macek). Ukończył gimnazjum w Drohobyczu. W latach 1910 - 1914 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego filologię polską pod kierunkiem wybitnych polonistów: profesorów Wilhelma Bruchnalskiego i Józef Kallenbacha oraz sławnego filozofa, prof. Kazimierza Twardowskiego. Równocześnie wszedł w środowisko akademickie tętniące działalnością patriotyczną. W tym czasie odbył przeszkolenie wojskowe i pierwsze ćwiczenia w Związku Strzeleckim. Służbę w legionach Piłsudskiego uniemożliwiło mu powołanie do armii austriackiej.




I wojna światowa




Podczas I wojny światowej wcielony do armii austriackiej i wysłany wraz z pułkiem południowotyrolskim na front włoski. Walczył w jednostkach strzelców alpejskich i dosłużył się stopnia podporucznika. Po kapitulacji państw centralnych 11 listopada 1918 zdezerterował i przedostał się do Krosna, gdzie już 14 listopada wstąpił do Wojska Polskiego.



Wojna polsko-ukraińska
Początkowo Maczek dowodził batalionem krośnieńskim przeznaczonym do odsieczy oblężonego Lwowa. Po początkowych sukcesach pod Ustrzykami, Chyrowem i Felsztynem, uderzenie polskie się załamało. Przez całą zimę jednostka Maczka uczestniczyła w walkach pozycyjnych.
Wojna polsko-bolszewicka
Po ustaniu walk polsko-ukraińskich Maczek został zweryfikowany w stopniu majora i przeniesiony do zadań sztabowych. Po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej odtworzył swój batalion szturmowy, włączony w skład dywizji jazdy gen. Juliusza Rómmla. Na jego czele walczył w obronie Lwowa przed Armią Czerwoną.
Lata międzywojenne
Po wojnie Maczek pozostał w wojsku. Służył na różnych stopniach oficerskich. 1 sierpnia 1923 uzyskał awans do stopnia podpułkownika. Początkowo służył w 26. Pułku Piechoty we Lwowie, następnie ukończył studia uzupełniające w Wyższej Szkole Wojennej. Po odbyciu stażu na stanowisku zastępcy dowódcy 76. Pułku Piechoty otrzymał przydział na stanowisko dowódcy 81. Pułku Strzelców Grodzieńskich, które pełnił w latach 1929-1935. Następnie przez trzy lata pełnił funkcję dowódcy Piechoty Dywizyjnej 7. Dywizji Piechoty stacjonowanej w Częstochowie. W 1938 roku Maczek otrzymał dowództwo 10. Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej, pierwszej polskiej jednostki zmotoryzowanej.
Wojna obronna
W 1939 roku Maczek wraz ze swą jednostką bierze udział w walkach odwrotowych i działaniach opóźniających na rzecz Armii Kraków i Karpaty. 15 września 1939 otrzymuje awans do stopnia generała brygady. Zadaje niemieckiemu XXIII Korpusowi Pancernemu ciężkie straty w bitwach pod Jordanowem, Węgierską Górką, Łańcutem i Rzeszowem. Od piętnastego września walczy po raz kolejny w obronie Lwowa, jednak już 19 września, po agresji Związku Radzieckiego zmuszony jest wraz z całą jednostką przekroczyć granicę Węgier w rejonie Przełęczy Tatarskiej.
Francja 1940
Niezatrzymywany przez władze węgierskie, 21 października 1939 Maczek przedostaje się do Francji. Tam otrzymuje przydział na dowódcę ośrodka wojskowego w Coetquidan. Z powodu trudności czynionych przez władze francuskie nie udaje mu się w pełni utworzyć planowanej dywizji pancernej. Faktycznie z całej dywizji do maja 1940 udaje się uformować niecałą brygadę. Po agresji niemieckiej w czerwcu 1940, Maczek na czele odtworzonej 10. Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej (10éme Brigade de cavalerie motorisée) wyruszył na front w Szampanii. Tam, wraz z elementami Brygady, walczył m.in. w walkach odwrotowych francuskiej 20. Dywizji Pieszej pod Champaubert-Mongivroux i wraz z elementami 59. Dywizji Pieszej w rejonie bagien St. Gond.
Na skutek niewykonalnego rozkazu dowództwa o zajęciu Montbard i mostów na Kanale Burgundzkim, resztki brygady Maczka zostały odcięte. Generał wydał rozkaz o zniszczeniu sprzętu i przebił się wraz z pół tysiącem swych żołnierzy do Marsylii. Stamtąd w przebraniu Araba przez Tunis, Maroko, Portugalię i Gibraltar dotarł do Szkocji.
Szkocja
Zaraz po przybyciu do Londynu, w październiku 1940, Maczek otrzymał order Virtuti Militari za męstwo w walkach we Francji oraz przydział na stanowisku dowódcy 2 Brygady Strzelców, do tego czasu dowodzonej przez gen. Rudolfa Dreszera. Brygadę Strzelców przekształcono z powrotem w 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a w lutym 1942 w 1 Dywizję Pancerną.
Festung Europa
1 sierpnia 1944 dywizja ląduje w Normandii w pobliżu Caen. W składzie 2 Korpusu Kanadyjskiego, gen. Maczek dowodzi swą dywizją w zwycięskiej bitwie pod Falaise. Tamże, po dziesięciu dniach niezwykle ciężkich, krwawych walk, przekazał swoim oficerom słynne powiedzenie: "Gdy idzie o życie i krew żołnierską trzeba nauczyć się skąpstwa".
W ciągłych walkach z Wehrmachtem, gen. Maczek prowadzi dywizję w kierunku Belgii i Holandii. Wyzwala m.in. Ypres, Gandawę i Passchendale. Dzięki znakomitemu manewrowi oskrzydlającemu, po ciężkich walkach Maczkowi udaje się wyzwolić Bredę bez strat wśród ludności cywilnej.
W 6 maja 1945 dywizja dociera do bazy Kriegsmarine w Wilhelmshaven, gdzie generał przyjął kapitulację dowództwa twierdzy, bazy Kriegsmarine, floty "Ostfrisland", dziesięciu dywizji piechoty i ośmiu pułków piechoty i artylerii. 1 czerwca 1945 został awansowany do stopnia generała dywizji.
Na całym szlaku bojowym 1. Dywizja Pancerna straciła prawie 5000 żołnierzy (połowę stanu osobowego). Liczba zabitych i wziętych do niewoli Niemców była czterokrotnie wyższa (ok. 20 000). Podobnie jak generałowi Andersowi, tak i generałowi Maczkowi zarzucano, że nie oszczędzał życia swoich żołnierzy. Straty w dywizji gen. Maczka były nie większe niż w innych dywizjach alianckich. Generał Maczek dał jedną odpowiedź: "Nie wolno się cofać przed perspektywą strat, gdy nie tylko honor naszego narodu w grze, ale i sprawa Polski, którą tylko czyn żołnierski utrzymywał na powierzchni. A nie wypełnienie zadania aby strat nie ponieść byłoby zatraceniem tych ogromnych wartości, które wytworzyła Polska walcząca w Kraju i na obczyźnie".
Lata powojenne
Od września 1945 dowodził jednostkami polskimi które pozostały w Wielkiej Brytanii aż do ich demobilizacji. Stanisław Maczek pozostał na emigracji w Edynburgu w Wielkiej Brytanii. Pozbawiony obywatelstwa polskiego przez władze stalinowskie w 1946 i świadczeń przysługujących żołnierzom alianckim, rozpoczął pracę jako barman w jednym z edynburskich hoteli. Na wniosek ponad 40.000 mieszkańców Bredy generałowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii. 11 listopada 1990 został awansowany do stopnia generała broni. W 1992 został kawalerem Orderu Orła Białego. Zmarł 11 grudnia 1994 w Edynburgu, w wieku 102 lat. Pochowany na cmentarzu żołnierzy polskich w Bredzie.
Tylko w Polsce było możliwe, by do roku 1995 gen. Maczek w swojej ukochanej Ojczyźnie nie miał żadnego pomnika. Na szlaku bojowym generała w Europie Zachodniej stoi ponad 300 pomników. Ten w Warszawie, na Placu Inwalidów został wzniesiony za pieniądze i z inicjatywy żołnierzy Generała i ofiarnej ludności 44 miast na zwycięskim szlaku bojowym, od Edynburga do Wilhelmshaven. Państwo Polskie nie dołożyło nawet złotówki do budowy pomnika w
Warszawie